Mantelzorg en onderwijs

Op deze pagina

De impact van jonge mantelzorg op school

Jonge mantelzorgers blijven vaak nog onzichtbaar. Ze zien zichzelf niet als mantelzorger, worden door professionelen niet herkend als mantelzorger of vinden de zorg vanzelfsprekend.

Toch toont onderzoek dat mantelzorg wel degelijk een impact heeft op de leerling of student. Denk bijvoorbeeld aan:

  • het niet kunnen studeren voor toetsen en examens;
  • het niet tijdig kunnen afwerken van taken en voorbereidingen;
  • het soms niet kunnen deelnemen aan meerdaagse uitstappen;
  • er alleen voor staan tijdens oudercontacten.

Jonge mantelzorgers hebben het op school vaak niet gemakkelijk. Leeftijds- en klasgenoten begrijpen bovendien niet altijd de situatie waarin de jonge mantelzorger verkeert. Tegelijk is school voor sommige jonge mantelzorgers een welkome afleiding.

Meisje zit in de les en kijkt uit het raam

80% van de jonge mantelzorgers geeft aan dat de zorg impact heeft op hun vrije tijd. De helft ervaart ook een invloed op het schoolwerk, de relaties met vrienden en de studiekeuze.

Onderzoek Samana

Hoe herken ik als leerkracht of docent een jonge mantelzorger?

Praten over de zorgsituatie is voor jonge mantelzorgers niet gemakkelijk. Jongeren vrezen voor onbegrip van leerkrachten en leerlingen. Ze vrezen een etiket te krijgen. En ze willen niet dat de zorgbehoevende ouder verantwoording zal moeten afleggen.

Zeker bij een psychische kwetsbaarheid of een verslavingsproblematiek is het niet evident om erover te praten.

Onderstaande signalen kunnen wijzen op een mantelzorgsituatie. Herken je deze signalen? Ga dan in gesprek met de leerling of student.

  • overmatig braaf/stil of storend gedrag

  • een plotse verandering in schoolresultaten

  • taken die niet gemaakt worden

  • oververmoeidheid

  • een gebrek aan concentratie

  • dikwijls te laat komen

  • schooluitval

  • sociale isolatie

  • pestgedrag

In 65% van de gevallen is er op school niemand op de hoogte van de situatie van jonge mantelzorgers.

55% van de leerkrachten weet niet of er mantelzorgers in hun klas aanwezig zijn.

70% van de leerkrachten linkt bovenstaand gedrag niet aan mantelzorg.

Onderzoek Samana

Hoe kan ik jonge mantelzorgers ondersteunen?

35% van de jonge mantelzorgers heeft het gevoel bij niemand terecht te kunnen.

1 op 4 vindt een luisterend oor bij de klastitularis, de zorgleerkracht of de zorgcoördinator.

Ook het CLB of de directie van de school kunnen ondersteunen.

Zo creëer je een veilig en mantelzorgvriendelijk schoolklimaat:

  • Zorg voor een sfeer van vertrouwen met de jonge mantelzorger. Sta open voor de signalen en neem die ernstig.

  • Ga in gesprek. Luister, toon belangstelling en begrip. Maar oordeel niet.

  • Verwijs de leerling of student zo nodig door naar meer gespecialiseerde hulp. Neem samen contact op met die organisatie of werk met een brugfiguur. Betrek het CLB. Doorverwijzen kan onder meer naar Zo Jong, JAC, Awel, Overkophuizen, TEJO of een mantelzorgorganisatie.

Ook deze aandachtspunten kunnen helpen:

  • Wees flexibel als het gaat over toetsen, individuele opdrachten/huiswerk, proefwerken en groepswerken. Zorg voor duidelijke afspraken, zodat de leerling of student prioriteiten kan stellen. Bespreek zo nodig een flexibeler leertraject. Een inspirerend voorbeeld is het Mantelzorgstatuut bij UCLL, dat studenten de kans biedt om examens en deadlines uit te stellen bij crisissituaties.  

  • Waak erover dat de jonge mantelzorger niet telkens opnieuw zijn verhaal moet doen. Dat kan bijvoorbeeld met een aanvulling in het leerlingendossier.

  • Heb begrip als de jonge mantelzorger te laat op school komt of onwettig afwezig is door de mantelzorg.

  • Laat een gsm toe tijdens de les, zodat de jonge mantelzorger in nood bereikbaar is en zich minder zorgen hoeft te maken.

  • Stel een mantelzorgbegeleider aan en zorg dat die door iedereen op school gekend is.

  • Zet in op het psychosociaal welzijn van de jongere.

Aan de slag als onderwijsinstelling

  • Neem deel aan het project Mantelzorgvriendelijke school. Of vraag één van de educatieve pakketten aan. Zo maak je dit onderwerp bespreekbaar op je school.
  • Ga aan de slag met het communicatiemateriaal rond jonge mantelzorgers op deze website. Doe mee met de Week van de jonge mantelzorg. Zo weten jonge mantelzorgers dat ze niet alleen zijn en maken we hen samen zichtbaar.
  • Wil je graag een samenkomst met jonge mantelzorgers organiseren? Neem dan contact met mantelzorg@samana.be.

Educatieve lespakketten voor op school

Er bestaan verschillende lespakketten om jonge mantelzorg bespreekbaar te maken:

  • Project Mantelzorgvriendelijke school van Samana
  • Educatief spel over Jonge mantelzorg: De geheime club van de M.Z. van Liever Thuis LM en Zo Jong (2de tot 6de/7de middelbaar)
  • Educatief pakket mantelzorg van Howest samen met thuiszorgplatform (3de tot 6de middelbaar)
  • Diverse educatieve lessen ontworpen door de scholen in het Mantelzorgvriendelijke scholenproject (VTI Oostende & andere)

In onderstaande infosessie van mantelzorgvereniging Samana kom je meer te weten over wat jonge mantelzorg precies is en wat je binnen je onderwijsinstelling kan doen om jonge mantelzorgers te ondersteunen. Heb je na het bekijken van de opname nog vragen? Contacteer hen dan via mantelzorg@samana.be